Përktheu: Adri Kalaja

Nëqoftëse martohesh, do pendohesh; nëqoftëse nuk martohesh gjithashtu do të pendohesh; nëqoftëse martohesh ose nuk martohesh do pendohesh për të dyja. Qesh me marrëzirat e botës do të pendohesh, qaj për to, gjithashtu do të pendohesh; qesh me marrëzirat e botës ose qaj për to do të pendohesh për të dyja. Besoji një gruaje, do të pendohesh, mos i beso, do të pendohesh për të dyja. Vetëvaru, do të pendohesh; mos u vetëvar dhe gjithashtu do të pendohesh; vetëvaru ose mos u vetëvar do të pendohesh për të dyja; nëse vetëvaresh apo nuk vetëvaresh, ti do të pendohesh për të dyja. Kjo, zotërinj është shuma dhe substanca e të gjithë filozofisë. Nuk është vetëm në momente të caktuara që e shoh çdo gjë aeterna modo, siç thotë Spinoza, por jetoj në mënyrë të vazhdueshme aeterna modo. Ka shumë që mendojnë se jetojnë kështu, sepse, pasi kanë bërë njërën apo tjetrën i gërshetojnë apo i meditojnë të kundërtat. Por ky është një keqkuptim; përjetësia e vërtetë nuk shtrihet pas “Ose…Ose” por përpara saj. Prandaj përjetësia e tyre do të jetë veç një varg i dhimbshëm çastesh të përkohshme, dhe ato do të konsumohen nga një pendesë e dyfishtë.

Filozofia ime, më së paku, është e lehtë për tu kuptuar, sepse unë kam vetëm një parim dhe madje nuk procedoj nisur nga ai. Është e nevojshme të bëhet dallimi midis dialektikës përparuese  te një “Ose…Ose” dhe dialektikës së përjetshme të nisur këtu. Prandaj, kur them se nuk procedoj nisur nga parimi im, kjo nuk duhet kuptuar si e kundërta e një të proceduari nisur nga ai, por është një shprehje negative për vetë parimin, nepërmjet së cilës mund të kuptohet në kundërthënie të barabartë ndaj një procedimi apo një jo-procedimi. Nuk procedoj nisur nga parimi im; nëse do e bëja, do pendohesha dhe nëse jo, gjithashtu do të pendohesha. Nëse njërit apo tjetrit prej dëgjuesve të mi të respektuar u duket që ka diçka në atë çfarë unë them, provohet vetëm se ai nuk ka talent për filozofi; nëse duket të ketë ndonjë lëvizje të përparme kjo gjithashtu provon të njejtën. Por për ato që mund të më ndjekin, megjithëse nuk përparoj, tani do të shpalos të vërtetën e përjetshme si pasojë e së cilës kjo filozofi mbetet më vete dhe nuk pranon filozofi më të lartë.

Nëse do shmangesha nga parimi im do e kisha të pamundur të ndalesha, sepse po të ndalesha do të pendohesha dhe po të mos ndalesha, gjithashtu do të pendohesha e kështu me radhë. Por, meqë nuk filloj kurrë, atëherë nuk mund të ndaloj; largimi im i përjetshëm është identik me ndalesën time të përjetshme. Përvoja na tregon se nuk është e vështirë në asnjë lloj mënyre që filozofia të fillojë. Larg prej kësaj. Fillon me asgjë dhe për pasojë mundet të fillojë gjithmonë. Por vështirësia, si për filozofët dhe jo-filozofët është të ndalojnë. Kjo vështirësi është e dukshme në filozofinë time; nëse ndokush beson se kur të ndalojë tani, vërtet ndalon, e provon veten të mangët në ndërhyrjet spekulative.

Sepse unë nuk ndaloj tani, ndalova në kohën kur fillova. Për pasojë filozofia ime ka dobinë e të qenit e shkurtër dhe e përpiktë, është gjithashtu e pamundur për tu refuzuar; sepse nëse ndokush më kundërshton duhet padyshim ta kem të drejtën t aquaj të çmendur. Prandaj shihet qartë që filozofi jeton vazhdimisht aeterna modo, dhe, nuk ka si Sintenis të memories (kujtesës së bekuar, vetëm ca orë të cilat jetohen në përjetësi).

Pse nuk u linda në Nybader? Pse nuk vdiqa në foshnjëri? Atëherë im atë do më kishte shtrirë në një kuti të vogël, do e kish vënë nën krah dhe do më kish futur nën varr ndonjë pasdite të dieleje, do kish hedhur ca dhe mbi arkivol vetë dhe butësisht do të kish shqiptuar ca fjalë të kuptueshme vetëm për atë vetë. Vetëm në ditët e lumtura kur bota ishte e re njerëzit mund të mendonin fëmijë që qanin në Elisium, sepse kishin vdekur shumë herët.

Nuk kam qenë kurrë i lumtur dhe gjithmonë më është dukur sikur lumturia ishte në vagon me mua, sikur zanat gazmore vallëzonin për mua, të padukshme për të tjerë por jo për mua, sytë e të cilit shkëlqenin me gëzim. Dhe, kur rikthehem në mes të njerëzve aq i lumtur dhe i gëzuar si një zot dhe ata e kanë zili lirinë time atëherë unë qesh; sepse unë i përçmoj njerëzit dhe hakmerrem ndaj tyre. Nuk kam dashur kurrë në jetën time t’i bëj dëm ndokujt, por gjithmonë, kur kam qenë më i prekur, kam dhënë përshtypjen që çdokush i cili më është ofruar ishte dëmtuar apo i ishte bërë dëm. Dhe kur dëgjoj të tjerët që vlerësohen për besnikërinë dhe integritetin e tyre atëherë qesh; sepse i përbuz njerëzit dhe hakmerrem ndaj tyre. Kur e shoh veten të mallkuar, të dhunuar, të urryer për ftohtësinë dhe mizorinë time; atëherë buzëqesh, atëherë inati im zbutet. Nëse këto njerëz të mirë vërtet mund të më nxirrnin mua gabim, nëse ato vërtet mund të më bënin të gabohesha atëherë duhej të kisha humbur.

Ky është fati im i keq; në krahun tim gjithmonë ecën një ëngjëll i vdekjes dhe unë nuk i përpjek menteshat e derës së të zgjedhurit me gjak, si një shenjë që ai do kalojë afër; jo, janë thjesht dyert e tyre që ai hyn sepse vetëm dashuria që jeton në kujtesë është e lumtur.

Vera nuk mundet më të ma gëzojë zemrën; pak nga ajo më trishton, shumë prodhon melankoli. Shpirti im është i dobët dhe i pafuqishëm, më kot e shpoj nxitjen e kënaqësisë në krah të tij, forca e tij ka ikur, nuk i përgjigjet më hapit mbretëror. I kam humbur iluzionet e mia. Më kot kërkoj të zhys veten në detin e pakufishëm të gëzimit; nuk mund të më mbajë, ose, më mirë, nuk mund të mbaj veten. Njëherë kënaqësia duhet të më bënte shenjë dhe u ngrita, këmbë-lehtë dhe i shëndetshëm, pa frikë. Kur kalërova me ngadalë në mes pyjeve më dukej sikur fluturoja, tani kur kali është i mbuluar me shkumë dhe gati për tu lëshuar më duket mua sikur nuk lëviz. Jam i vetmuar si gjithmonë; i harruar, jo nga njerëzit, të cilët nuk mund të më lëndojnë por nga zonat e lumtura të gëzimit të cilat dikur më rrethonin me shumëfishtësi të panumërta, që takonin të njohur çdokund mu duk një mundësi për kënaqësi. Si një njeri i dehur mbledh një turmë të egër të rinjsh rreth tij ashtu dhe ato dynden, zanat e gëzimit, i përshëndes me një buzëqeshje. Shpirti im e ka humbur fuqinë e vet. Nëse do të dëshiroja diçka, nuk duhej të dëshiroja pushtet dhe fuqi, por kuptimin pasionant të potencialit për syrin, i cili mbetet gjithmonë i ri dhe i zjarrtë e shikon të mundshmen. Kënaqësia zhgënjen por mundësia kurrë. Cila verë është kaq me shkumë, kaq aromatike, kaq dehëse, sa mundësia!

Muzika e gjen rrugën aty ku rrezet e diellit nuk mund të përshkojnë. Dhoma ime është e errët dhe e çuditshme. Një mur i lartë mezi e përjashton dritën e ditës. Tingujt duhet të vijnë prej kopshtit të fqinjit; është me shumë mundësi ndonjë muzikant shëtitës. Çfarë është instrumenti? Një flaut?… Çfarë po dëgjoj – minuet nga Don Juani! Më merr me vete dhe njëherë në tone kaq të pasur dhe të fuqishëm, në shoqërinë e zonjushave tek kënaqësitë e vallëzimit. – Farmacisti rreh baltën e tij, shërbëtorja e kuzhinës pastron bagëtitë e imëta, dhëndri kreh kalin dhe e gjuan krehërin ndaj gurëve të rrugës; këto tone më bëjnë vetëm mua përshtypje, më thërrasin veç mua. O! Pranoji falenderimet e mia, kushdoqofsh! Shpirti im është kaq i pasur, kaq i shëndetshëm, kaq i mbushur me gëzim!

Në vetvete salmoni është një pjatë shumë elegante; por po të hash shumë, të sëmur, meqë i vë një barrë tretjes. Njëherë, kur një ngarkesë shumë e madhe me salmon ishte sjellë në Hamburg policia dha urdhër që mbajtësi i çelësave tu jepte shërbëtorëve salmon vetëm një herë në javë. Dikush mund të dëshirojë një urdhër të ngjashëm policor ndaj ndjeshmërisë.

Trishtimi im është kështjella ime, e cila, si foleja e një shqiponje ndërtohet lart në mal mes reve; asgjë nuk mundet ta mposhtë. Prej saj fluturoj poshtë në realitet për të kapur prenë time; por nuk mbetem atje poshtë, e sjell me vete dhe kjo pre është një pikturë të cilën e end në sixhadet e pallatit tim. Aty jetoj si një i vdekur. E bashkoj çdo gjë që kam përjetuar në pagëzim të harresës në një kujtesë të përjetshme. Çdo gjë e fundme dhe aksidentale është harruar dhe fshirë. Pastaj ulem, si një plak, me flokë të thinjur, dhe në mendime i shpjegoj pikturat me një zë aq të butë sa një pëshpërimë; në krahun tim një fëmijë ulet dhe dëgjon, megjithëse kujton çdo gjë përpara se t’ia them.

Dielli lind në dhomën time i shkëlqyeshëm e i bukur, dritarja është e hapur në dhomën tjetër; në rrugë gjithçka është e qetë, është pasditja e një të diele. Jashtë dritares dëgjoj një laureshë që këndon këngën e saj në kopshtin e fqinjit, ku jeton zonjusha e bukur.

Shumë më tutje në një rrugë të largët dëgjoj një burrë që qan. Ajri është kaq i ngrohtë dhe i gjithë qyteti duket i vdekur. Pastaj mendoj për rininë time dhe për dashurinë time të parë ku dëshira ishte e fortë. Tani më mungon vetëm mungesa e parë. Çfarë është rinia? Një ëndërr. Çfarë është dashuria? Substanca e një ëndrre.

Diçka e mrekullueshme më ka ndodhur. U ngrita në qiell të shtatë. Aty të gjithë zotat u mblodhën. Me hir të veçantë mu garantua një dëshirë. “Do ti të kesh, Mërkuri tha, “rini, bukuri apo fuqi, apo jetë të gjatë, apo vajzën më të bukur, apo ndonjë prej lavdive tjera që kemi në arkë? Zgjidh, por vetëm një gjë.” Për një moment e humba. Pastaj ju drejtova zotave kështu: “Shumë të nderuar bashkëkohës, zgjedh këtë gjë, që të mundem të kem të qeshurën gjithmonë në krahun tim”. Asnjëri nga ata nuk foli, përkundrazi, filluan të gjithë të buzëqeshin. Për pasojë, dola në përfundimin se kërkesa ime qe garantuar dhe vura re se zotat dinin të shpreheshin me shumë hir; sepse vështirë se do kish qenë me vend për ta të përgjigjeshin.

This blog post has been Digiproved © 2021