Shënim qartësues nga stafi: Ky cikël përkthimesh, gjithë-gjithë një kapitull nga libri “Cynical Theories: How Activist Scholarship Made Everything about Race, Gender, and Identity—and Why This Harms Everybody” i Helen Pluckrose dhe James A. Lindsay, synon të ofrojë një paraqitje të shkurtër të një teorie që për Shqipërinë ka disa implikime jo të mira. Këto probleme do të qartësohen me kohën, dhe nëpërmjet punës së mëtejshme të stafit. Argumentet e autorëve nuk e shterojnë këtë çështje sipas nesh, ato vetëm shërbejnë si një paraqitje e përgjithshme.

Mbërritja e Drejtësisë Kërkimore

Drejtësia kërkimore vepron duke u mbështetur tek besimi se shkenca, arsyeja, empirizmi/matjet, paanshmëria, gjithanshmëria dhe anësia janë mbivlerësuar si mënyra me anë të të cilave mund të arrihet dija, ndërsa ndjenja, përvoja, rrëfimet tradicionale dhe zakonet, besimet shpirtërore janë nënvlerësuar. Rrjedhimisht, një sistem më i plotë dhe i drejtë i prodhimit të dijes do të vlerësonte këto të dytat po aq sa të parat, në fakt edhe më tepër për shkak të sundimit të gjatë të shkencës dhe arsyes në Perëndim. Libri i vitit 2015, “Drejtësi Kërkimore: Metodologji për Ndryshime Shoqërore”, redaktuar nga Endrju Xholivet është një tekst kyç këtu. Xholivet, profesor dhe ish-kryetar I departamentit të Studimeve mbi Indianët e Amerikës në Universitetin Shtetëror të San Franciskos përcakton synimet e kësaj mënyre në parathënien e tij:

“Drejtësia kërkimore” është një strukturë strategjike dhe ndërhyrje metodologjike që synon të shndërrojë pabarazitë strukturore në kërkime….Ndërtohet mbi një largpamësi të pushtetit politik të barabartë dhe ligjshmëri për trajta të ndryshme të dijes, përfshirë atë kulturore, shpirtërore dhe të përvojës, me qëllim barazi më të madhe në politikat publike, dhe ligjet që mbështeten mbi të dhëna dhe kërkime me synim prodhimin e ndryshimit shoqëror.

Ky është aktivizëm i njëmendtë. Synon jo vetëm të përmbysë kuptimet mbi dijen dhe rreptësinë në kurikulat universitare, jo domosdoshmërisht t’i përmirësojë, por gjithashtu t’i shtyjë politikat publike larg nga puna e ngritur mbi provat dhe arsyeja e drejt ndjenjës, fetares, kulturores dhe tradicionales me një theks tek përvoja e jetuar. Synon të sfidojë kuptimin thelbësor të “kërkimit shkencor” si një grumbullim të llogaritur të të dhënave me qëllim analizimin, në mënyrë që të kuptohen më mirë problemet shoqërore. Kjo ide gjendet më dendur në librin e vitit 2004, “Të Çekolonizosh Kërkimet Studimore në Rrethana Ndërkulturore: Rrëfenja Kritike Vetjake”, që përqëndrohet mbi studimet indigjene dhe që redaktohet nga Kagendo Mutua, profesor i edukimit të veçantë në Universitetin e Alabamës dhe Beth Blu Suadener, Profesoreshë e Kulturës, Shoqërisë dhe Edukimit/Drejtësisë dhe Hetimeve Shoqërore në Universitetin e Arizonës. Duke përmendur Homi Bhabën, redaktorët i paraqesin esetë duke pretenduar se:

Kjo punë është në qendër të “nismës së parashikimit” të një dijeje pa harmoni, të qetë, të pashfrytëzueshme (pra të pathelb, të parealizueshme) dije që prodhohet tek vendi i rezistencës neo/pas/koloniale, “që kurrë nuk mund të lejojë historinë kombëtare (lexo:koloniale/perëndimore) të përballet me veten në mënyrë narciste.”(theksi në origjinal)

Kjo nënkupton se autorët e eseve në këtë vëllim nuk janë të detyruar t’i përmbahen kuptimeve, të prodhojnë argumente të arsyeshme, të shmangin kundërshti logjike ose të sjellin ndonjë provë për pretendimet e tyre. Pritshmëritë e zakonshme të “kërkimit” studimor nuk vlejnë gjatë përpjekjes për drejtësi kërkimore. Kjo gjë justifikohet teorikisht dhe është alarmuese. Sipas fjalëve të profesoreshës së edukimit indigjen në Universitetin e Uaikatos në Zelandë të Re, Linda Tuhivai Smith:

Nga këndvështrimi i të kolonizuarve, një pozitë nga e cila unë shkruaj dhe zgjedh të privilegjoj, fjala “kërkim” lidhet pazgjidhshmërisht me imperializmin dhe kolonializmin Europian. Vetë fjala “kërkim” me gjasë është një nga fjalët më të pista në fjalorin e botës indigjene.

Është e paqartë se si kjo mendësi mund të ndihmojë njerëzit në “botën indigjene”, e cila, vetëm nëse çkolonizon kohën, gjithashtu ndodh që të ketë hyrë në shekullin e njëzetë e një. Si përfundim, “drejtësia kërkimore” kërkon të gjykojë prodhimet studimore jo nga serioziteti dhe cilësia e tyre por nga identiteti i autorit të tyre dhe privilegjon ata që shihen nga Teoria paskoloniale si të mënjanuar për aq kohë sa ata mbështesin mënyra të prodhimit të dijes dhe përfundime që përputhen me ato të Teorisë postkoloniale. Ky është një veprim i kuptueshëm për postmodernistët të cilët mohojnë se mund të ketë ndonjë kriter të paanshëm ose saktësi ose cilësi por vetëm kritere të të privilegjuarve e të të menjanuarëve.

Por në shkencë (duke përfshirë shkencat shoqërore) ka një grup kriteresh të paanshme cilësie, më saktë, përputhja me realitetin. Disa teori shkencore funksionojnë e të tjera jo. Zor të shohësh se si teori shkencore të cilat nuk përputhen me realitetin dhe rrjedhimisht nuk punojnë mund ti sjellin dobi njerëzve të mënjanuar apo kujtdo tjetër.

Ruajtja e problemit, për së prapthi

Mendësia se kërkimi serioz i mbështetur mbi prova dhe argumente tw arsyeshme, pa kundërshti i përkasin Perëndimit ndërsa “dijet” që përjetohen, që janë të paarsyeshme dhe me kundërshti i përkasin popujve indigjenë të kolonizuar ose të shpërngulur sigurisht që nuk pranohet plotësisht nga studiues indigjenë apo të kolonizuar.

Shumë prej tyre vazhdojnë të prodhojnë analiza empirike dhe materialiste të problemeve ekonomike, politike dhe ligjore në rrethana të ndryshme. Këta studiues e kritikojnë qasjen postmoderniste ndaj postkolonializmit. Ndoshta kritikja më në zë është studiesja postkoloniale Indiane Mira Nanda. Ajo argumenton se, duke ja mveshur shkencën dhe arsyen Perëndimit dhe besimet tradicionale shpirtërore përjetuese Indisë, studiuesit postmodernistë mbrojnë Orientalizmin dhe vështirësojnë së tepërmi përballjen me problemet e vërteta të shumta që mund të zgjidhen më mirë duke përdorur shkencën dhe arsyen.

Sipas mendimeve të këtyre kritikëve, ajo vëren se “shkenca moderne është po aq një traditë vendase e Perëndimit sa ç’janë dijet indigjene të të nënshtruarve jo Perëndimorë një dije vendase e kulturës së tyre.” Kështu, kritika e dijes tradicionale nëpërmjet shkencës konsiderohet nga Teoria postkoloniale, sipas fjalëve të Nandas:

si ide e Iluminizmit “Orientalist”, e një modernizmi kolonialist që privilegjon një kuptim Perëndimor mbi arsyen dhe modernizmin përkundër mënyrave jo Perëndimore të njohjes dhe qenies. Ne hibridët postkolonialë supozohet që të kemi parë përtej pretendimeve të “gjithanshmërisë” dhe “përparimit” të shkencës (thonjëzat frikësuese janë të detyrueshme). Ne nuk besojmë më në “dualizmin” midis shkencës dhe jo-shkencës ose të vërtetës dhe besimeve zakonore por marrim pak nga të dyja. Kështu kjo gjendje e hibridizimit të përhershëm nuk bën presion për të zgjidhur ndonjë kundërshti…:Le të lulëzojnë një mijë kundërshti!

Nanda kupton se qasja Teorike ndaj postkolonializmit e ruan problemin e Orientalizmit duke u përpjekur të ngrejë po ato kategori përmes këmbimit të strukturave të pushtetit (e njëjta hile e përdorur me qëllim nga Spivaku). Nëse kolonializmi e ndërton Lindjen si armike të Perëndimit, Teoria postkoloniale qëllimisht e ndërton Lindjen si një kundërshtare fisnike e të shtypur të Perëndimit (ndërsa liberalizmi thotë se njerëzit janë njerëz, kudo ku jetojnë). Për Nandan, kjo qasje postmoderniste, me vëmendjen tek identitete joklasore, pengon zhvillimin teknologjik dhe shoqëror që do të ndihmonte njerëzit më të varfër të Indisë dhe rrjedhimisht është më tepër në përputhje me qëndrime konservatore sesa përparimtare.

Gjithashtu Nanda pohon se se mveshja e popullit Indian me dije jo të arsyeshme e besëtyte është nënçmuese, ashtu siç është pretendimi se shkenca është një traditë që i përket Perëndimit dhe jo një zhvillim veçanërisht njerëzor që vështirë të arrihet, por gjithashtu jashtëzakonisht i dobishëm për të gjitha shoqëritë.

Në të vërtetë, qëndrimi postmodernist se shoqëria Perëndimore sundohet nga ligjërime shkencore dhe të arsyeshme nuk mbështetet nga provat. Shumica nga ne ende vlerëson rrëfenjat e përbashkëta, kulturën, dhe besimet. Marrim vesh shumë pak nga shkenca. Sulmet ndaj shkencës nga e djathta fetare dhe e majta postmoderniste kanë ndikime të forta në shoqëri e kundër të cilave duhet vazhdimisht të luftohet.

Një Teori e Rrezikshme dhe Begenisëse

Si një Teori e postmodernizmit të zbatuar, Teoria postkoloniale sjell shqetësime të konsiderueshme për botën ku jetojmë dhe përbën një rrezik për shoqërinë, ndryshe nga postmodernizmi i hershëm. Shtysat për të çkolonizuar gjithçka duke nisur që nga modelet e flokëve e deri tek kurrikula e letërsisë angleze, për të shqyer piktura e përmbysur statuja, për të fshirë historinë e njëkohësisht duke nisur diskutime rishikuese për të janë në veçanti shqetësuese. Kur Winston Churchill, Joseph Conrad dhe Rudyard Kipling shihen vetëm si simbole të imperializmit racist dhe arritjet e shkrimet e tyre si shumë të përlyera për tu vlerësuar, ne humbasim jo vetëm mundësitë për të diskutuar historinë dhe përparimin në mënyrë të larmishme, por gjithashtu edhe kontributet pozitive të vetë këtyre burrave.

Më skandaloz akoma është nënçmimi që i bën Teoria postkoloniale shkencës dhe arsyes si mënyra të njohjes Perëndimore gjë që rrezikon jo vetëm themelet e shoqërive të zhvilluara bashkëkohore por gjithashtu pengon përparimin e atyre në zhvillim. Duke qenë se shumë vende në zhvillim do të mund të përfitonin nga infrastruktura teknologjike, e cila do mund të zvogëlonte disa nga shkaqet më madhore të vuajtjes njerëzore, malaria, mungesa e ujit, mungesa e kanalizimeve në zona të largëta fshatare e të ngjashme, ky pretendim nuk është vetëm faktikisht i rremë, i pamoralshëm e nënçmues por është gjithashtu mospërfillës dhe i rrezikshëm.

Një dëm i madh shkaktohet në praktikë nga relativizmi kulturor i postkolonializmit i cili gjendet si në teori edhe në aktivizëm. Ky relativizëm beson se Perëndimi, pasi ka nëpërkëmbur kultura të tjera dhe ka imponuar parime morale të huaja ndaj tyre duhet që tani të reshtë së kritikuari ose në disa raste të ndihmojë drejtpërdrejt çfarëdo tipar të atyre kulturave. Kjo çon në mospërputhje të mëdha etike në aktivizmin për të drejtat njerëzore e me pasoja të theksuara në jetën reale.

Për shembull, kur feministet nga Arabia Saudite, liberalët laikë nga Pakistani dhe veprimtarët për të drejtat e LGBT-ve nga Uganda janë përpjekur të gjejnë mbështetjen e botës anglisht-folëse duke përdorur thurje në anglisht nëpër rrjete shoqërore për të tërhequr vëmendje ndaj abuzimit me të drejtat njerëzore, ata kanë marrë pak reagime nga studiuesit dhe aktivistët e postmodernizmit të zbatuar që supozohej se duhet të ishin në anën e tyre. Kjo mund të ngjajë hutuese ose e karakterizuar nga dyfytyrësia, por gjithsesi përmban kuptim brenda një strukture teorike që nuk vepron duke u nisur nga parime të përbotshme të të drejtave njerëzore por beson në sisteme duale të pushtetit ku ka vetëm shtypës Perëndimorë dhe të shtypur Orientalë (ose nga Jugu i planetit). Kjo të çon në dy pretendime të zakonshme:

Së pari, Teoria postkoloniale këmbëngul se të bësh një kulture jo Perëndimore të pranojë se po ndodhin abuzime me të drejtat e njeriut në vend, kërkon që ta kolonizosh atë kulturë me ide Perëndimore të të drejtave njerëzore. Kjo është rreptësisht e ndaluar sepse përforcon marrëdhënien e pushtetit, shkatërrimi i së cilës është raison d’etre për Teorinë postkoloniale.

Së dyti, Teoria postkoloniale shpesh pretendon se çfarëdo shkelje e të drejtave njerëzore që ndodh në vende të ish kolonizuara është pasojë e kolonializmit duke e ndalur analizën po aty.

Kjo praktikë sjell vështirësi në përballjen e shkeljeve sipas kontekstit të tyre kulturor. Për shembull, dhuna e përhapur ndaj grave, laikëve dhe LGBT-ve në kultura të serta Islamike nuk shpjegohet si një veçori e interpretimeve autoritare të Islamit (ashtu siç pretendojnë vetë Islamistët) por shpjegohet si një rezultat i kolonializmit dhe imperializmit Perëndimor, i cili e shtrembëroi atë kulturë duke e bërë të dhunshme. Kjo është një pengesë e drejtpërdrejtë për vetë ato fushata laicizimi që do të mund të lehtësonin këto probleme.

Kjo ndodh për shkak të, supozimit të një shkaku për dukurinë dhe gjetjen e provave për këtë shkak vetëm pas supozimit Duke qenë se ata e shohin shtypjen vetëm në suaza të kolonializmit, kolonializmi është e vetmja gjë që këta studiues e aktivistë janë të aftë të gjejnë. Rrjedhimisht, jo vetëm që ata e paralizojnë aftësinë e tyre për të kuptuar e për rrjedhojë lehtësuar problemet që ata përpiqen të zgjidhin, por ata gjithashu i përkeqësojnë ato. Kjo zakonisht sjell një prirje të theksuar për ti mospërfilljen e të drejtave të grave dhe të minoriteteve seksuale dhe fetare përveçse kur ato rrezikohen nga të bardhë Perëndimorë. Kjo praktikë është kundër drejtësisë shoqërore e njëhrazi thelbësore për ideologjinë e quajtur Drejtësi Shoqërore.

Duke qenë se ata e konsiderojnë dijen dhe etikën si ngrehina kulturore që përçohen me anë të gjuhës, debati i kundërshtive mund të jetë tejet i vështirë me teoricienët postkolonialë. Argumente të ngritura mbi arsyen dhe provat kuptohen Teorikisht si struktura Perëndimore dhe rrjedhimisht konsiderohen pa vlerë ose shtypëse. Ata që nuk pajtohen me teorinë postkoloniale shihen si vërtetues të teorisë dhe si mbrojtës të mendësive raciste, kolonialiste ose imperialiste për përfitimin e tyre dhe për menjanimin e pikëpamjeve të tjetrit.

Për më tepër, ky studim, që niset nga supozimi se ka çekuilibra pushteti që duhen zbuluar nëse zbërthehen gjuha dhe ndërveprimet, si zor mos të “zbulojë” shembuj në rritje të “tjetërsimit”, “Orientalizimit” dhe “përvetësimit” në mënyra gjithmonë e më tendencioze. Ky nuk është një devijim nga norma por një tipar i zakonshëm. Është çka qasja kritike në Teori nënkupton. Ka gjithmonë më shumë për të shpjeguar e më tepër për të zbërthyer e me krijimtari e motivim të mjaftueshëm çfarëdolloj gjëje mund të bëhet problematike. Ndjeshmëritë e theksuara ndaj gjuhës dhe gjetjes së e çekuilibrave të pushtetit në çdo ndërveprim që përfshin një individ me një identitet të mënjanuar dhe një Perëndimor të bardhë, janë të zakonshme për çdo trajtë të studimeve postmoderne të zbatuara të Drejtësisë Shoqërore.

Ky problem nuk duhet nënvlerësuar. Ne mund të mësojmë nga realitetet e kolonializmit vetëm duke i studiuar ato rigorozisht. Ata studiues dhe aktivistë postkolonialë që mohojnë ekzistencën e vërtetësisë objektive dhe që synojnë të rishohin historinë përgjatë vijave Teorike nuk po bëjnë këtë gjë. As ata që mohojnë arsyetimin logjik, kërkimin e mbështetur mbi prova, shkencën dhe mjekësinë, as ata që mbrojnë idenë se hapësira dhe koha janë struktura Perëndimore, as ata që shkruajnë prozë të pakuptueshme, të turbullt dhe që mohojnë se gjuha mund të ketë kuptim.

Këta studiues, ndikimi i të cilëve peshon më tepër se numri i tyre, zakonisht përgatiten ose punojnë në akademi elitare Perëndimore dhe veprojnë sipas një strukture teorike të dendur që e ka origjinën në Francë dhe që u përhap në Shtetet e Bashkuara dhe në Mbretërinë e Bashkuar. Puna e tyre ka pak vlerë praktike për njerëzit që jetojnë në vende të prekura nga kolonializmi, që përpiqen të përballen me pasojat politike dhe ekonomike. Ka pak arsye të besojmë se popujve të ish-kolonializuar i hyn në punë një Teori postkoloniale ose një çkolonizim që argumenton se matematika është një vegël e imperializmit Perëndimor, që sheh aftësinë për lexim e shkrim si teknologji koloniale dhe përvetësim postkolonial, që e sheh kërkimin si prodhimin e para-teksteve totalizuese të dijes kolonialiste ose që krahason Francën dhe Shtetet e Bashkuara sipas mendimit të tyre mbi prapanicat e mëdha të zeza.