Shënim qartësues nga stafi: Ky cikël përkthimesh, gjithë-gjithë një kapitull nga libri “Cynical Theories: How Activist Scholarship Made Everything about Race, Gender, and Identity—and Why This Harms Everybody” i Helen Pluckrose dhe James A. Lindsay, synon të ofrojë një paraqitje të shkurtër  të një teorie që për Shqipërinë ka disa implikime jo të mira. Këto probleme do të qartësohen me kohën, dhe nëpërmjet punës së mëtejshme të stafit. Argumentet e autorëve nuk e shterojnë këtë çështje sipas nesh, ato vetëm shërbejnë si një paraqitje e përgjithshme.

Fanoni argumentonte se mendësia kolonialiste duhet  tronditur, dhe mundësisht të përmbyset brenda njerëzve që i janë nënshtruar sundimit kolonial dhe botëkuptimit kolonialist që justifikonte këtë sundim.

Ky përqëndrim tek qëndrimet, paragjykimet dhe ligjërimet i përshtatet mirë postmodernizmit. Mendimtarët që e këqyrin postkolonializmin në një mënyrë postmoderne – teoricienët postkolonialë – gjithashtu e konsiderojnë punën e tyre si një projekt të orientuar për nga tejkalimi i mendësive të caktuara që lidhen me kolonializmin dhe që pretendohet se përligjin kolonializmin (mendësitë marrin më shumë rëndësi se përqëndrimi tek pasojat praktike dhe materiale).

Ata mbështeten kryesisht tek ideja postmoderne e dijes si një ndërtim i pushtetit , këto dije më pas zënë vend  tek ligjërimet.

Ideja kyçe në Teorinë postkoloniale është se Perëndimi e ndërton veten në kundërshtim me Lindjen nëpërmjet mënyrës se si flet për të. “Ne jemi të arsyeshëm kurse ata janë bestyt”. “Ne jemi të ndershëm kurse ata janë mashtrues”. “Ne jemi normalë kurse ata janë ekzotikë”. “Ne jemi të përparuar kurse ata janë primitivë”. “Ne jemi liberalë kurse ata janë të paqytetëruar”.

Lindja ndërtohet në mënyrë që Perëndimi të krahasohet me të. Termi “Tjetri” ose “Tjetërsimi” përdoret për të përshkruar këtë poshtërim të njerëzve të tjerë me qëllim për t’u ndjerë superior ndaj tyre. Said e quajti këtë mendësi “Orientalizëm”. Një lëvizje që  e lejoi t’i ngjiste një epitet fyes Orientalistëve, që domethënë studiuesve bashkëkohorë që studionin Lindjen e Largët, Azinë Jugore dhe në veçanti Lindjen e Mesme nga këndvështrime të tjera.

Eduard Said i shpalosi idetë e tij të reja në librin “Orientalizmi” të botuar në vitin 1978. Ky libër jo vetëm që hodhi themelet për zhvillimin e Teorisë postkoloniale, por gjithashtu ia përçoi idenë e një teorie postmoderne të zbatuar  publikut Amerikan. Said, një teoricien Palestinezo-Amerikan, u mbështet kryesisht tek Fanoni dhe Fukoja dhe në veçanti tek idetë e këtij të fundit mbi “pushtet-dijen”.

Ndonëse si përfundim ai kishte plot kritika ndaj qasjes së Fukosë, ai e konsideronte “pushtet-dijen” si mjet thelbësor për të kuptuar Orientalizmin. Me rëndësi parësore për Saidin ishin argumentat Fukoiane se si mënyra sipas të cilës  flasim ndërton dijen dhe se si grupe të veshura me pushtet në shoqëri rrjedhimisht arrijnë të drejtojnë ligjërimet e kështu të përkufizojnë dijen e mirëfilltë.  Për shembull, Saidi shkruan:

“Ideja e Mishel Fukosë mbi ligjërimin më është dukur e dobishme për ta përdorur këtu.  ashtu siç përshkruhet nga ai tek “Arkeologjia e Dijes” dhe “Disiplinë dhe Ndëshkim”, për të shenjuar Orientalizmin. Pa shqyrtuar Orientalizmin si një ligjërim  nuk mund ta kuptojmë atë disiplinë të stërmadhe e sistematike përmes së cilës kultura Europiane arritii ta menaxhonte –  biles edhe të prodhonte – Lindjen politikisht ,sociologjikisht, ideologjikisht, shkencërisht dhe përfytyrimisht gjatë peridhës post-iluministe.”

Saidi argumenton se në thelb të Orientalizmit qëndron një ligjërim Perëndimor,  e ishte ky ligjërim që e stisi Lindjen duke e nxirë dhe ekzotizuar atë. Është e pamundur mos të vihet re ndikimi postmodernist mbi Saidin edhe sikur ai mos të këmbëngulte se Orientalizmi  “nuk mund të kuptohet pa idetë e Fukosë”

Kjo dëshirë për të zbërthyer të ashtuquajturin Perëndim hegjemonik ka sunduar Teorinë postkoloniale ngahera. Një pjesë e madhe e studimeve postkoloniale përbëhen nga gjetja e Orientalizmave nëpër tekste. Kjo pjesërisht sepse projekti i Saidit ishte një përpjekje tërësisht letrare. Said ishte qe në veçanti nga romani i Xhozef Konradit I vitit 1899 I quajtur “Zemra e Errësirës”.

Një roman alegorik që ngre pyetje të rëndësishme si për racizmin ashtu dhe për kolonializmin. Në vend që të përkrahte një të kuptuar të gjerë të përbërësve kuptimorë të tekstit, Saidi parapëlqente t’i këqyrte me kujdes tekstet me anë të “leximit nga afër” në mënyrë që të zbulonte mënyrat e ndryshme me të cilat ligjërimet Perëndimore ndërtojnë, përhapin dhe imponojnë dualizmin Perëndim-Lindje.

Tek Saidi ne shikojmë zbatimin e analizës postmoderne të ligjërimeve që zbulojnë çekuilibra të pushtetit tek ndërveprimet midis grupeve kulturore sunduese dhe grupeve kulturore të mënjanuara (vendase). Kjo analizë postmoderne e ligjërimit gjithashtu synon ta rishkruajë historinë nga këndvështrimi i të shtypurve. Një rishkrim i tillë shpesh herë vjen në trajtën e dobishme të zbulimit të zërave dhe këndvështrimeve historike të humbura, që krijojnë një tablo më të plotë dhe të saktë të ngjarjeve. Por shpesh herë, gjithashtu, përdoret për të rishkruar historinë sipas rrëfenjave vendase ose politike ose për të shkruar njëkohësisht disa histori kontradiktore e rrjedhimisht duke nënkuptuar mohimin e çdo pretendimi për dije objektive.

Shohim po ashtu mendimin postmodernist se dija nuk kërkohet, por krijohet, tek hyrja  e librit “Orientalizmi”,  ku Saidi shkruan:

 Unë argumentoj se historia shkruhet/bëhet nga burra dhe gra ashtu siç gjithashtu

mund të zhbëhet dhe rishkruhet, gjithmonë me heshtje dhe apostrofime të

ndryshme, gjithmonë me trajta të imponuara dhe shpërfytyrime të toleruara

që Lindja “jonë”, Orienti “jonë” të bëhet “yni” për tu zotëruar dhe udhëhequr.

Ky pastaj nuk është thjesht zbërthim por një thirrje për rindërtim. Teoria postkoloniale përfshin një axhendë politike radikale, gjë që postmodernizmit të hershëm i mungonte. Studiuesja e mirënjohur feministe postkoloniale Linda Hutcheon gjithashtu e qartëson këtë prani. Duke folur për studimet feministe dhe postkoloniale ajo shkruan:

“Të dyja kanë plane politike të veçanta dhe shpesh herë një teori të veprimit që i lejon të shkojnë përtej kufijve postmodernë të zbërthimit të ortodoksive ekzistuese e drejt rrafsheve të aktivizmit shoqëror e politik.”

Ashtu si shumë teoricienë kritikë që pasuan postmodernistët dhe që u përpoqën të zbatonin idetë e tyre, Hutcheon përkrahte përshtatjen e Teorisë postkoloniale me qëllim mbështetjen e aktivizmit politik. Teoria postkoloniale, qartësisht e orientuar për nga aktivizmi, është kështu kategoria më e hershme e shkollës së postmodernizmit të zbatuar.

Dy studiues të tjerë konsiderohen së bashku me Saidin si themelorë për Teorinë postkoloniale: Gayatri Chakravorty Spivak dhe Homi K. Bhabha. Njësoj si me Saidin,  vepra e tyre është tërësisht dhe qartësisht postmoderne si në prejardhje ashtu edhe në drejtim por për shkak të një përqëndrimi më të madh mbi zbërthimin gjuhësor të Jacques Derrida vepra e tyre është gjuhësisht dhe konceptualisht e vështirë, deri në tërr kuptimor.

Ndihmesa më domethënëse e Spivakut ndaj Teorisë postkoloniale me siguri është eseja e vitit 1988 e quajtur “A mund të Shprehet Vartësi?” që përqëndrohet thellësisht mbi gjuhën dhe shpreh shqetësim mbi rolin që strukturat e pushtetit luajnë në ndrydhjen e gjuhës.

Spivaku argumenton se vartësve, popujve të kolonizuar në gjendje të nënshtruar u mungon zëri edhe kur në dukje po përfaqësojnë veten. Ajo pretendon se kjo është një pasojë e drejtpërdrejtë e mënyrës se si pushteti ka përshkuar ligjërimin dhe ka krijuar pengesa të pakapërcyeshme në rrafshin e komunikimit,  për ata që ndodhen jashtë ligjërimit mbisundues.

Duke u mbështetur tek Saidi dhe Fukoja ajo zhvilloi idenë e dhunës epistemike, brenda esesë “A mund të Flasë Vartësi”, për të përshkruar dëmin e shkaktuar ndaj të kolonizuarve kur dija dhe statusi i tyre si njerëz  që “dinë” u mënjanua nga ligjërimet sunduese.

This blog post has been Digiproved © 2021