“Kam parë gjëra të tmerrshme…që i ke parë edhe ti. Mirëpo s’ke të drejtë të më quash vrasës. Mund të më vrasësh, po, por jo të më gjykosh. Fjalët nuk arrijnë t’ia përshkruajnë domosdoshmërinë, dikujt që nuk e di se ç’është tmerri. Tmerri. Tmerri ka një fytyrë…dhe duhet të miqësohesh me të. Tmerri dhe terrori moral janë miqtë e tu, nëse jo, atëhere janë armiq të frikshëm. Janë përnjëmend armiq. Kujtoj kohën kur isha pjesë e Forcave Speciale. Më ngjan si mijëra shekuj më parë. Shkuam në një kamp për të vaksinuar fëmijët. U larguam pasi ua injektuam vaksinat kundër poliomelitit. Papritmas pamë një plak që rendte pas nesh. Plaku qante. Nuk fliste dot. U kthyem në kamp. Armiqtë ishin kthyer dhe kishin prerë çdo krah të vaksinuar. Ja tek ishin në një pirg. Një pirg krahësh të vegjël. Mbaj mend se qava, vajtova si një gjyshe. Nuk dua ta harroj kurrë. Nuk dua ta harroj. Dhe më pas kuptova, sikur të isha qëlluar në lule të ballit me një fishek prej diamanti. Mendova me vete: Oh zot, çfarë gjenialiteti! Gjeniale! Vullneti për ta bërë këtë gjë. I përkryer, i vërtetë, i plotë, i kulluar, i pastër. Dhe më pas kuptova se ata ishin më të fortë se ne. Duhet të kuptosh që këta burra nuk ishin përbindësha. Këta burra, këto kuadro të trajnuar, këta burra që luftonin me gjithë zemër, që kishin familje, që kishin fëmijë, që ishin të mbushur me dashuri…por në të njejtën kohë kishin fuqinë…fuqinë për ta kryer atë akt. Po të kisha dhjetë divizione me burra të tillë, telashet tona këtu do të mbaronin shumë shpejt. Duhet të kesh burra të moralshëm, dhe që në të njejtën kohë janë të aftë për të përdorur instiktet e tyre parake vrastare. Për të vrarë pa ndjerë gjë, pa pasion, pa gjykuar, pa gjykuar. Sepse gjykimi na vë përfund.”

• Kolonel Kurtz

Koloneli Kurtz, njeriu i disiplinës dhe i rendit, ushtari i bindur dhe i ftohtë, zbriti në ferrin e luftës së Vietnamit me zërin e ndërgjegjes të paprekur dhe u kthye në sipërfaqe i pajisur me një dije parake të pagabueshme. Dija mbi natyrën njerëzore.

Errësira gjëllin në xhunglën e Vietnamit. Është errësira që ua mbyll zemrat luftëtarëve duke i rikthyer në zanafillën e tyre. Këtu s’ka vend për qytetërim, por vetëm për parimin e lashtë: vrit ose vdis. Koloneli përthyhet nga përvoja e luftës pa caqe, por nuk thyhet. Nga errësira e xhunglës së Vietnamit mund të dalësh o i mundur o fitimtar. Njerëzillëku këtu nuk ekziston. Ai përçmohet. Me të drejtë. Pasi kemi reshtur së gërmuari në shtresat e arsyes njerëzore që kërkon me ngulm të vërë rend mbi botën, është bota ajo që na hakërrehet mbrapsht. Ata që kuptojnë do ta gjejnë drejtësinë e vërtetë tokësore tek fitorja. Ata që nuk kuptojnë janë të destinuar të zhduken.

Errësira gjëllin në xhunglën që është kjo botë. Është errësira që fare pak shtete kanë përqafuar, dhe kanë ngadhënjyer. Në këto shtete, qytetërimi lejohet brenda kufijve, kurse jashtë tyre, toka e askujt mbizotëron. Njerëz këtu jemi vetëm ne. Të tjerët jo. Humanizmi në arenën botërore përçmohet. Domosdoshmërisht.

Koloneli Kurtz vajtoi, dhe më pas veproi. Ne kemi vajtuar shumë herë por ende s’po mësojmë si të veprojmë.

“Unë dua të dëgjohem”, titullohet një libër që përshkruan tmerret e përjetuara nga gratë shqiptare të Kosovës. Tmerr! Vajtuesit do ta lexojnë duke vajtuar, dhe do të vajtojnë ca më tepër. Asgje s’do të shpaguhet nëse nuk zotërojmë atë vetëdije të veçantë, vetëdijen e formësuar në shkallët e ferrit prej nga u ngjit Koloneli Kurtz, tashmë i rilindur. Armiqtë mund të na vrasin por askush s’ka të drejtë të na gjykojë.

Diç ka kuptuar ky popull, qëkur afroi në gjuhë fjalët “ligësi” dhe “ligështi”. I lig, pra i dobët, pra i mundur.

This blog post has been Digiproved © 2021